Top
แม้ว่าจากหลักฐานทางประวัติศาสตร์จะชี้ชัดว่าบางพานเคยเป็นเมืองใหญ่ ทว่าในปัจจุบันไม่มีใครรู้จักเมืองแห่งนี้เสียแล้ว แม้แต่ผู้คนในเขตอำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชรเองก็หลงลืมเมืองนี้ไปจนหมดสิ้น

หลักฐานศิลาจารึกนครชุม พ.ศ.๑๙๐๐ ระบุว่าสมเด็จพระมหาธรรมราชาลิไท โปรดฯให้จำลองรอยพระพุทธบาทจากลังกามาไว้ที่เมืองหลายต่อหลายแห่ง หนึ่งในนั้นคือ "พิมพ์เอารอยตีน…….อันหนึ่งประดิษฐานไว้ในเมืองบางพาน เหนือจอมเขานางทอง" ในจารึกที่ฐานพระอิศวร ที่สร้างขึ้นใน พ.ศ.๒๐๕๓ ก็กล่าวถึงเมืองบางพานว่าเป็นปลายทางของระบบชลประทานที่ชื่อ ท่อปู่พระยาร่วง นำน้ำมาถึงเมืองนี้ทำให้การเกษตรกรรมเจริญอย่างยิ่ง และข้อความในศิลา

จารึกวัดป่ามะม่วงยังกล่าวถึงเมืองบางพานว่าเป็นทางที่สมเด็จพระมหาสวามีสังฆราชแห่งลังกาเสด็จผ่าน หลักฐานเหล่านี้ย้ำให้เราทราบว่าบางพานเป็นเมืองใหญ่ที่สำคัญ แต่จู่ๆชื่อเมืองนี้ก็หายไปอย่างไร้ร่องรอย

เมื่อ พ.ศ.๒๔๕๐ พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๖ ตั้งแต่ครั้งยังดำรงพระราชอิสริยยศเป็นสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร เสด็จผ่านเมืองนี้ที่กลายเป็นเมืองร้าง ทรงสันนิษฐานว่าสาเหตุสำคัญที่เมืองร้างอาจเพราะแม่น้ำเปลี่ยนทางเดิน

ปัจจุบันนี้ เมืองบางพานยังเหลือหลักฐานเล็กน้อยเป็นคูน้ำคันดินอันเป็นขอบเขตของเมืองรูปสี่เหลี่ยมที่สังเกตได้ยากเต็มที ตำนานเมืองบางพานเหลือเพียงนิทานเรื่องนายพรานกับกระต่ายทอง ที่กลายเป็นที่มาของบ้านพรานกระต่าย ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่ รัชกาลที่ ๖ ทรงชื่นชมว่าเป็นระเบียบเรียบร้อย ทว่าในเขตเมืองนี้ก็ยังมีบ้านโบราณหลายหลังหลงเหลืออยู่ ให้หวนคำนึงถึงอดีต


ย้อนกลับ